Vaarwel aan het kantoor, welkom aan het Habitoor

Verplicht thuiswerken schudde het afgelopen jaar ons traditioneel werkpatroon dooreen en zette veel werkgevers aan het denken over nieuwe manieren van werken. Ook kantoorinterieurarchitect Casper Schwarz ziet in deze crisis het kantelpunt waarop het kantoorlandschap zoals we dat kennen voorgoed kan veranderen. Hij verklaart het kantoor verleden tijd en introduceert een nieuw concept waarbij de habitat, onze thuisomgeving, en het kantoor samenkomen in het Habitoor.

Het kantoor is uit de tijd

U verklaart dat het kantoor verleden tijd is en introduceert het Habitoor. Wat moeten we ons daar bij voorstellen?

Casper Schwarz: “Het kantoor kennen we als een omgeving waar facilitaire keuzes de boventoon voeren. Systeemplafonds, tapijttegels, kabelgoten, ladeblokken, ontvangstbalies, kopieerapparaten en archiefkasten. Thuiswerk en werken eender waar, hetzij op café of op de trein, geraken echter steeds meer ingeburgerd en dat doet ons beseffen dat ons een nieuwe werkvrijheid staat op te wachten. En dan rijst de vraag: waarom moet ik nog naar kantoor? Hoeveel zin hebben we nog om naar het kantoor te komen? Belangrijk is dus dat we een werkplek creëren die uitnodigt door de ruimtes, de sfeer en de materialen die we in het privéleven gewoon zijn, te introduceren op de werkvloer. Zo komen we tot het Habitoor, eigenlijk een verbastering van het woord habitat, jouw thuisomgeving, tot een thuis voor de organisatie, een Habitoor.”

Hoe concreet ziet zo’n Habitoor eruit? Aan welke criteria moet het voldoen?

Schwarz: “Een Habitoor moet medewerkers faciliteren in elke manier waarop zij willen werken. Enkel een ontmoetingsplaats dekt dus allesbehalve de lading. Elkaar ontmoeten in een fijne omgeving hoort daar zeker bij, maar er moeten ook ruimtes zijn waar je achter je bureau geconcentreerd kan werken, ruimtes waar je de stilte kan opzoeken, maar ook overleg- en presentatiefaciliteiten moeten aanwezig zijn. Anderzijds horen ook loungeruimtes, kookeilanden, meditatieruimtes en sport- en gamingfaciliteiten in een Habitoor. Net zoals thuis een deeltje het kantoor wordt, moet het kantoor ook voor een deel jouw thuis worden. Het wordt onderdeel van het leefpatroon en past zich aan naar het ritme en de behoefte van de medewerkers.”

Is de kantoorwereld daar wel klaar voor?

Schwarz: “Daar zijn we zeker klaar voor, niet alleen de jonge creatieve bedrijven, maar ook de traditionele organisaties. De digitalisering, de boksballen en kickertafels tussen de bureaus, het weglaten van verlaagde plafonds en de niet te vergeten geliefde Casual Friday – allemaal vingeroefeningen om uiteindelijk definitief vaarwel te zeggen tegen de traditionele werkvloer.”

Covid-19 wordt kantelpunt

Hoe kwam het concept tot stand? Heeft Covid-19 en het verplichte thuiswerken u aan het denken gezet? Of zat u voor de pandemie reeds met het idee in het hoofd?

Schwarz: “We waren zeker al bezig voor Covid-19 met het uitwerken van dit concept en we hadden ook al enkele projecten afgewerkt die zich reeds afzetten tegen hoe het klassieke kantoor eruitziet. Projecten die we nu eigenlijk onder de noemer Habitoor kunnen plaatsen. Dat is nu eenmaal onze taak als interieurarchitect. Covid-19 heeft daarentegen wel de bewustwording gewekt bij ons in de studio. Wij werkten zelf van thuis en met een creatieve job viel ons dat allemaal wel lastig. Toen we in de zomer van 2020 terug mochten komen naar kantoor, voelde ik persoonlijk een lichte tegenzin om terug te gaan naar de studio. Ik heb nochtans leuke medewerkers en het is mijn bedrijf – ik heb zelf de locatie en het interieur gekozen. Dus het moest wel zijn dat ik een hele fijne thuisomgeving heb en daar graag vertoefde (lacht). Maar dat zette me aan het denken, wat als ik als medewerker niet zelf de locatie heb gekozen, zou ik dan zin hebben om terug te gaan naar kantoor? Zeker als zonet werd aangetoond dat ik mijn werk perfect van thuis uit kan doen.”

Spelen uw klanten, bedrijven dus, ook met dit idee? Voelen zij dat er moet nagedacht worden over de invulling van de werkomgeving?

Schwarz: “Jazeker, en langs hun kant spelen daarin twee belangrijke factoren mee. Het eerste is heel simpel, dat zijn de financiën. Een groot kantoor, veel vierkante meters, dat kost geld. Nu hebben heel wat bedrijven ervaren dat het met minder vierkante meters in combinatie met thuiswerk ook kan. De tweede factor, en dat vormde jarenlang het grootste struikelblok, is het vertrouwen in de medewerkers. Met verplicht thuiswerk moesten bedrijven wel het vertrouwen geven en ook dat is mooi gelukt – dat horen we ook bevestigd uit de markt. Het vertrouwen is er, we bevinden ons momenteel in een hele mooie overgangsfase waarbij we de beweging terug naar kantoor maken. Die omschakeling komt zo heel natuurlijk. En bedrijven zijn al bezig met heel drastische veranderingen. Ik weet van bedrijven die al zeven etages hebben gesloten om op een kleinere ruimte de werkvloer in te richten. Dit is de perfecte testfase om te kijken hoeveel kantoorruimte nu effectief nodig is.”

We maken traag maar zeker de beweging terug richting kantoor, nu is de perfecte testfase

We zijn kuddedieren

U zegt het zelf, heel veel jobs kunnen perfect van thuis uit uitgeoefend worden. Is een kantoor waar werkgevers en medewerkers samenkomen in dat geval wel nog nodig?

Schwarz: “Ik ben 100% overtuigd van wel. Permanent thuiswerk is geen goed idee. Mensen zijn namelijk kuddedieren en de verbinding met collega’s is nodig, alsook de motivatie vanuit het bedrijf zelf. Het geeft ons het gevoel dat we onderdeel zijn van iets. Als de quarantaine één ding duidelijk heeft gemaakt, dan is het wel dat wij allen, zelfs introverte mensen, de behoefte hebben om bij een groep te horen. Dit vormt een belangrijk onderdeel van de werkprocessen. Kennis delen, creativiteit ontwikkelen, brainstormen en strategisch denken, zijn dingen die je niet zomaar in je eentje doet. Complimenten geven en ontvangen, successen vieren, omgaan met tegenslagen – dat doe je samen. Het Habitoor wordt zo de bindlocatie.”

Welke positieve gevolgen heeft het Habitoor voor het welzijn van de werknemers en de werkgevers?

Schwarz: “We moeten rekening houden met het feit dat er allerlei type mensen op de wereld rondlopen, van introvert tot extravert en alles daartussenin. Het Habitoor moet voor werkelijk iedereen een verbetering zijn. Dat wordt zoeken, maar dat maakt ook dat vrij werken zo fijn is – jij bepaalt waar je wanneer werkt volgens wat jij fijn vindt. Ik denk dat de zelfontplooiing voor heel veel mensen nu een veel grotere curve kan maken omdat ze simpelweg meer zichzelf kunnen zijn. Omdat er meer vertrouwen is – wantrouwen is een hele slechte basis voor zelfontwikkeling. In algemene zin denk ik, hoop ik dat er als gevolg daarvan minder management nodig is. En dat er meer ruimte is voor het individu en diens kwaliteiten. Op die manier komt levensgeluk als prioriteit te staan. Als dat lukt, dan hebben we natuurlijk iets geweldigs gedaan (lacht).”

Permanent thuiswerk is onmogelijk, het kantoor blijft nodig als bindlocatie

En daarbuiten?

Schwarz: “Ook steden in hun geheel zullen positief beïnvloed worden door het Habitoor. Horeca en werk gaan meer versmelten en mobiliteit zal ook een metamorfose ondergaan. Mogelijk kunnen we in de nabije toekomst de binnensteden autoluw maken. Zo creëren we een nieuw, stil, schoon en levendig stadscentrum, met meer vrijheid, rust, groen en leefruimte. Wonen en werken zouden op een vanzelfsprekende wijze door elkaar lopen, 24/7.”

In de praktijk

Het traditionele kantoor, wat jij omschrijft als de facilitaire werkplek, bestaat nu al zo lang, valt dit niet moeilijk te doorbreken? Zal het Habitoor ooit de standaard worden?

Schwarz: “Allereerst, ik hoop dat het Habitoor nooit de standaard wordt en dat er ruimte blijft om ook daar voorbij te kijken. Anderzijds, onze vaste denkpatronen zijn volgens mijn onze grootste struikelblok. We bevinden ons in een testfase. Door surveys en metingen te doen, kan het werkritme en de dagindeling vastgelegd worden. Op basis daarvan kan je, wetenschappelijk onderbouwd, het Habitoor gaan inrichten naar de noden van de medewerkers. Maar we moeten die stap durven zetten. Als we te hard blijven vasthouden aan het oude model, dan zal het ook niet werken.”

Zijn er reeds mooie voorbeelden in de praktijk die dit concept perfect toepassen?

Schwarz: “De hub locaties in grote steden waar via abonnementen voor een bepaalde duur gewerkt kan worden, lijken mij een perfect voorbeeld. Maar elk kantoor waar je binnenwandelt en het gevoel krijgt dat je daar wel graag zou vertoeven, vallen voor mij onder de noemer Habitoor. Bij ons lopen er momenteel ook enkele projecten. In 2020 werkten we een eerste project af voor Red Bull Nederland, daar wordt het concept perfect toegepast.”

Wie is Casper Schwarz?
Casper Schwarz studeerde in het jaar ‘92 af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en vertrok kort nadien naar Milaan om daar aan de slag te gaan als interieurarchitect. Toen al was zijn interesse voor de kantoor- en werkomgeving sterk aanwezig. Teruggekomen in Nederland, komt het dan ook niet als een verrassing dat hij aan de slag ging bij het toonaangevende bureau OTH Architecten. Vanuit de eigen noodzaak om meer in teamverband samen te werken met de opdrachtgever, zonder verlies van kwaliteit, besloot hij in 2006 zijn eigen architectenstudio op te richten in Amsterdam – opnieuw gespecialiseerd in kantoren: Casper Schwarz Architects. Met een klein maar efficiënt team slaagt hij erin zich heel flexibel op te stellen naar opdrachtgevers toe. En die komen in allerlei soorten en maten, van heel corporate tot heel creatieve en van heel grote tot heel kleine werkomgevingen.